بیركردنەوەی ژیرانە و تەندروست لە كێشەكان دەتپارێزێت

بیركردنەوەی ژیرانە و تەندروست لە كێشەكان دەتپارێزێت

مینا تەها

كێشەكانی كۆمەڵایەتی، ئابووری، ناتەندروستی جەستەیی و دەروونییەكان، ئاڵودەبوون بە ماددە هۆشبەرەكان‌و هتد... هەندێك جار گرفت و زۆرجاریش ئاڵۆزی بەیەكەوە روو لە مرۆڤ دەكەن، وا دەكات بیر لە رزگار بوون بكاتەوە لە دەرهاوێشتەكانی ئەو پێشهاتە نەخوازراوانەی رووبەرووی بوونەتەوە، رێژەیەكی بەرچاو لە مرۆڤەكان بە شێوازی جۆراوجۆر تەواوی كۆسپەكان لە سەر رێگەی خۆیان لادەدەن و هەڵی زاڵ بون یا سەركەوتن بەسەر ئەو تەنگ و چەلەمانەدەدەن كە دێتە رێگەیان لە هەمانكاتیشدا هەن مرۆڤانێك كە بە هۆی لاوازی هێزی سەركەوتنیانەوە بیر لە رێگەی خراپتر دەكەنەوە، خۆكوشتن بە نموونە.

ئەمەش وای كردووە كە خۆكوشتن لە حاڵەتەوە ببێتە دیاردەیەكی بەردەوام، كە رۆژ دوای رۆژ لە گەشەسەندن و زیادبوونە، نە تەنها لە كۆمەڵگەكانی هەژار و نەخۆێندەوار و پابەند بە نەریتی كۆمەڵایەتی، بەڵكو لە هەندێك وڵاتی پێشكەوتووش رێژەی خۆكوشتن بەرزە، بەڵام بە شێوەیەكی جیاواز، بۆیە دەتوانین بڵێن خۆكوشتن كە دیاردەیەكی كۆمەڵایەتییە، بەڵام پێشینەیەكی مێژوویشی هەیە.

هەندێك لە كەسانی خاوەن كێشە بۆ كۆتایی هێنان بە گرفتەكانیان، ئەم رێگە وەك چارەسەرێك بەكار دەهێنن، هەر چەندە زیاتر ئافرەتان بە تەمەنی جیاجیاوە پەنا بۆ ئەم كارە دەبەن، بەڵام سەردەمی پێشكەوتوو و تەكنۆلۆژیا ئەو دیاردەیەی تا رادەی هەرزەكار و منداڵانیش هێناوە.

لێرەدا هۆكارێكی تایبەت دەستنیشان نەكراوە بۆ خۆكوشتن، بەڵام تا ئێستا بە پێی لێكۆڵینەوەكان، زیاترینی ئەو هۆكارانەی پاڵنەرن بۆ ئەوەی ئافرەتان پەنا بۆ خۆكوشتن ببەن بابەتی كۆمەڵایەتین و لە خێزانەوە سەرهەڵدەدەن، چونكە كۆمەڵگا و رەوشی كۆمەڵایەتی وا لە ژیانی ئافرەتان دەكات پەنا بۆ خۆكوشتن بەرن و وەك تۆڵەسەندنەوە و دەرخستنی تۆڕەیی و بێزار بوون لە ژیان ئەم رێگایە هەڵدەبژێرن.

بە پێی ئامارەكانی جیهانی، خۆكوشتن لە نێو ئافرەتان 4 جار زیاترە لە پیاوان، هەمان ئامار روونی دەكاتەوە، بابەتە كۆمەڵایەتییەكان لە پێشەنگی ئەو هۆكارەكانەن بۆ خۆكوشتنی ئافرەتان، دوای ئەویش گرفتە درەوونییەكان دێت، ئەمەیان بۆ هەر دوو رەگەز دیاری دەكرێت و زیاترینی لە تەمەنی 15-35 ساڵی روودەدەن.
لە تۆێژینەوەیەكی زانستیدا، ئاماژە بەوە دەكەن كە %80 ئەوانەی هەوڵی خۆكوشتن دەدەن خەمۆكیان هەیە،
واتە دەتوانین ئاڵۆزی دەروونی لە روودانی خۆكوشتن بە هۆكاری سەرەكی دابنێن، زۆر لەو كەسانەی پەنا بۆ خۆكوشتن دەبەن كەسانێكن كە تووشی نەخۆشی دەروونی بووینە و زۆربەشیان هەستیان بە نەخۆشیییەكە نەكردووە و چارەسەریان نەكردووە، بەم شێوەیە بەردەوام نەخۆشییەكە گەشەی كردووە و زاڵ بووە بەسەر گشت كردەوەكانی تاكەكە و تا لێواری خۆكوشتن، مرۆڤی هانداوە.

باری ئابووری خێزان و بەتایبەتی داهاتی سەربەخۆ لە كۆمەڵگەدا، كاریگەری راستەوخۆی هەیە بەسەر كەم كردنەوە یا زۆربوونی رێژەی كێشەكان و داشكانی ئاماری خۆكوشتن.

لەو كاتەی مرۆڤ هەژار یا قەرزدارە و ناتوانێت تەنانەت پێداویستی خۆی دەستەبەر بكات، هیچ دەریچەیەك بۆ خۆ رزگار كردن نادۆزێتەوە و هیچ دەستێك نابینێت پەنای بۆ ببات، ئیتر دەگاتە لوتكەی نائومێدی و كۆتایی هێنان بە ژیان بە باشترین رێگە دەبینێت بۆ رزگار بوونی لە هەموو ئەو كێشانەی وەك دێوەزمە بەبەردەوامی لەگەڵیدا دەژین، بێگومان ئەم بابەتە گرنگتر و كاریگەرتر دەبێت ئەگەر گەنجێك دوای تەواو كردنی خۆێندن، بێ كار و بێ پارە بێت و هەزاران خۆزگەو ئاواتی هەبێت و كۆنتڕۆڵ و هەڵسەنگاندنی لەسەر هەستەكان و خواستەكانی نەبێت، بەردەوام خۆی بەراورد بكات لەگەڵ هاوتەمەنەكانی، لێرەدا وردە وردە تووشی دڵەڕاوكێ و نیگەرانی و بێهێزی دەبێت و بڕیاری مەترسیدار دەدات.

بەڵام ئایا خۆكوشتن رێگە چارەیە؟ یا ئاماژەی رووخانی مرۆڤە لە بەرامبەر تەگەرەكان، هەروەها بێهیزی كەسایەتی ئەو دەخاتەروو لە بەرامبەر چارەسەر نەكردنیان. هەموو مرۆڤێك ئامادەیی هەیە رووبەرووی كێشەكانی دەروونی، كۆمەڵایەتی، ئابووری، تەندروستی و هتد ... ببێتەوە، بۆیەش لە كاتی بوونی هەر گرفت و كۆسپێك، پێویستە هەڵسەنگاندنی بارودۆخی گونجاوی بۆ بكات و بە بڕیارێكی تەندروست و ژیرانەوە بیر لە دۆزینەوەی رێگەی چارەسەر بكاتەوە‌و وەك كەسێكی ئازا و خۆراگر لە بەرامبەر كێشەكان بوەستێت.

زاری‌ كرمانجی‌

AM:05:10:14/09/2019