(بیری باش، وتەی باش، كرداری باش) سێ دروشمی گرنگی ئایینێكی یەكتاپەرستییە، كە هەزاران ساڵ بەر لە ئێستا لەسەر ئەم خاكی كوردستانە بانگەشەی بۆ كراوە. قسەم لەسەر خودی ئایینەكە نییە، لێ بە بڕوای من، ئەگەر هەموومان پۆزەتیڤ بیر بكەینەوە و پۆزەتیڤ بدوێین و بنووسین و پۆزەتیڤ رەفتار بكەین، ژیانێكی زۆر جوانتر لە كۆمەڵگەی كوردستانیدا دەگوزەرێت و ئیدی هێندە رقمان لەیەك نابێت و بە هۆشیارییەوە رفتار دەكەین و مامەڵەی یەكدی دەكەین.

‎هەڵبەتە لە جیهاندا بە هەزارەها نەتەوە و ئایین و ئایینزا هەن، زۆربەی ئەمانەش بە ملیۆنان ئەندام و پێڕەوكاریان هەیە، هەندێك زۆرینەن و هەندێك كەمینەن، بەڵام پێكەوە كۆمەڵگەی مرۆییان پێك هێناوە، لە كۆمەڵگە پێشكەوتووەكان و وڵاتە دیموكراتیەكاندا، پێكەوەژیانی ئاشتییانەی نێوان پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینی و ئایینزاییەكاندا، یەكێكە لە بەها گرنگ و پێوەرە مرۆییە‌كان، ئەگەر لەو وڵاتانەدا ئەو پێكەوەژیانە بە یاسا رێك خرابێت دواتر بووبێتە كولتوور، ئەوا لە كوردستان و بەتایبەتیش لە باشووری كوردستاندا، ئەو پێكەوەژیانە دەتوانین بڵێین بووەتە كولتوورێكی خۆڕسك، بۆیە پێكهاتە نەتەوەیی و ئایینییەكان، بەئارامی پێكەوە دەژین و مێژووێكی هاوبەشیان پێكەوە هەیە.

‎دوای رووخانی رژێمی بەعس و هاتنە كایەی سیستمێكی دیموكراسی، بە هەوڵ و پێداگریی زۆری سەرۆك مەسعود بارزانی، پێكهاتەكان لە عێراقیش بوونە خاوەن كۆتای پەرلەمانی و لە پەرلەمانی عێراق جێگیر كرا، بە رادەیەكی كەم پۆست و پلەشیان پێ درا، ئەگەرچی كۆتای پێكهاتەكان لە عێراق بەراورد بە هەرێمی كوردستان دەتوانین بڵێین تەواو نییە و نەتوانراوە مافی هەمووان وەك یەك و بەپێی قەبارە و ژمارەی خۆیان دابین بكرێت، وەك ئەو ستەمەی لە كوردانی ئێزدی دەكرێت لە پەرلەمانی عێراق، ئەگەرچی بڕیاری دادگای فیدڕاڵییان هەیە كە ژمارەی كورسییەكانیان بەرز بكرێتەوە، بەڵام دەسەڵاتدارانی تا ئێستا ئەمەیان جێبەجێ نەكردووە.

‎لە كوردستان، پارتی و یەكێتی سەرەڕای بوونی ململانێی حزبی لەنێوانیان بەڵام سەرۆك بارزانی و خوالێخۆشبوو مام جەلال كۆك بوون لەسەر ئەوەی توركمان و مەسیحی (بە نەتەوە جیاوازەكانیانەوە) كۆتایان هەبێت، بۆ هەر پێكهاتەیەكیش بەپێی یاسای هەڵبژاردن چەند كورسییەك دابین كرا، ئەمەش بووە نەریت و عورفێكی جوان و وێنەیەكی دروست و گرنگ بۆ ئەزموونی هەرێمی كوردستان، بێگومان گەر بە ژمارە حساب بكرێت و بەراورد بكرێت لەگەڵ زۆرینە، ژمارەی دەنگدەر بۆ بەهای كورسییەك بۆ هەر پێكهاتەیەك، زۆر لە ژمارەی دەنگدەر بۆ بەهای كورسییەك بۆ لیستەكانی تر كەمترە، بەڵام لە نەریتی دیموكراتی و كولتووری پێكەوەژیان و بەهای مرۆیی و مافی هاووڵاتیبووندا لە وڵاتێكدا كە فرە پێكهاتە بێت، ژمارەی ئەندام و دەنگدەر پێوەر نییە، بەڵكوو بەهای مرۆیی و هاووڵاتیبوون و هاوبەشی لە وڵاتدا و زۆر شتی تر پێوەرە، هەمان ئەم پێوەرانەش بوونەتە بنەما بۆ كۆتای پێكهاتەكان لە پەرلەمانی كوردستان و لە پرۆسەی حوكمڕانیدا، ئەمەش نیشانەیەكی روونی گرنگیدانی دەسەڵاتە بە پێكهاتەكان، ئەگەرچی گەشەی دیموكراسی لە كوردستان لە ئاستی خواست و تمووحی ئێمەمانانیشدا نەبێت.

‎پرسی كۆتا لە مێژوودا، سەرەتا بۆ بەشداریی ژن لە پڕۆسەی سیاسی لە ساڵی 1965 لە ئەمریكا هێنرایە پێشەوە، ئەمەش وەك هەوڵێك تا دەرفەت بە ژنان بدرێت رۆڵ ببینن لەو پرۆسەیەدا. دوای ئەمەریكا، كۆتای ژنان پەڕیەوە بۆ زۆر لە وڵاتان، لە هەرێمی كوردستان كۆتا بۆ ژنانیش سوودی لێ وەرگیراوە، توانراوە لە چەند ساڵی رابردوودا ژنانێكی زۆری سەركردە دەركەون و پۆستی باڵا لە ئاستی حزب و حكوومەت و پەرلەمانیش وەربگرن، ئێستاش سەرۆكی پەرلەمانی كوردستان ژنە و یەكێك لە جێگرانی ژنە و لە پێكهاتەی توركمانە، تەنانەت سەرۆكی فراكسیۆنەكانی پارتی و یەكێتی و فراكسیۆنە كوردستانیەكانی تر لە پەرلەمانی عێراق، ژنن.

‎دەگەڕێمەوە سەر كۆتای پێكهاتەكان لە هەرێمی كوردستان، وەك گوتم كۆتا بۆ پێكهاتەكان وابەستە نەكراوە بە ژمارەی دەنگدەرانیانەوە، بۆیە ئاساییە كاتێك دەبینین پەرلەمانتارێكی پێكهاتەكان بە دەنگێكی زۆر زۆر كەمتر بە بەراورد بە پەرلەمانتارێكی تری لیستەكانی تری حزبەكان دەچێتە پەرلەمان، بەڵام ئەمە هیچ لە شەرعیەتی یاسایی ئەندامبوونی ئەوان و هەموو مافێكی پەرلەمانتاری، ناگۆڕێت، بەڵكوو لەوە گرنگتر ئەوەیە دەرفەتی ئەوەیان بۆ بڕەخسێنرێت نوێنەرایەتیی خەڵكی خۆیان بكەن و خۆیان لەگەڵ كام لایەن پێیان خۆش بوو، بۆ هەر یاسا و بڕیارێك بڕیار و دەنگی خۆیان بدەن، بەبێ ئەوەی زۆرینە رێ بە خۆی بدات خوانەخواستە سووكایەتییان پێ بكات.

هەرێمی كوردستان بەم فرە پێكهاتەییەوە جوانە و ئەمەیش وێنە و پێگەی هەرێمی كوردستان لە ئاستی دونیا بەهێزتر ئەكات. گرنگە ئێمە دڵخۆش بین و شانازی بە خۆمانەوە بكەین كە لە هەرێمێكی بچووكدا لەناو عێراقێكی گەورەی پڕ جەنجاڵی و ناوچەیەكی گەرمی دونیادا، نموونەیەكی جوانی پێكەوەژیانی نیشانی دونیا داوە، راپۆرتی میدیا نێودەوڵەتییەكانیش فۆكسیان خستووەتە سەر ئەو یەكتر قبووڵكردنە.

‎لەدوای رووداوی هەڵگرتنی پارێزبەندی لەسەر سۆران عومەری پەرلەمانتاری فراكسیۆنی كۆمەڵی ئیسلامییەوە، هێرشێكی زۆر دەكرێتە سەر نوێنەرانی پێكهاتەكان لە پەرلەمانی كوردستان، ئەمە ئاماژەیەكی مەترسیدارە كە هەندێك دەنگ تا ئەوێ قسەیان كرد كە داوای هەڵوەشاندنەوەیان كرد. فراكسیۆنی پەرلەمانی ئازادە لە داڕشتنی بەرنامەی سیاسیی خۆی بەپێی دونیابینی و بەرژەوەندیی خۆی، ئەمەش ئەوپەڕی شەرعی و قانوونیە و نابێ كەس رێ بە خۆی بدات بە ”خیانەت“ و ناوەناتۆرەی تر وەسفی بكات، بە هەموو پێوەرێكی دیموكراسی و یاسایی، ئەوان نوێنەرایەتیی راستەقینەی بەرژەوەندیی پێكهاتەی خۆیان دەكەن، ئازادیشن لەوەی لەگەڵ كێ هاوپەیمان بن و دەنگ بە چ بڕیار و یاسایەك بدەن.

‎ئەگەر لە وڵاتێكی وەك هندستان بڕوانین، كە ژمارەی دانیشتوانی لە سەروو 1.3 ملیار كەسەوەیە و زۆرترین پێكهاتەی ئایینی و ئایینزایی تیدایە و هەژاری سیمایەكی دیارە بە شەقامەكانی زۆربە شارەكانیەوە، كەچی دەبینین كولتوورێكی پێكەوەژیانی هێندە باڵا ئەو جیاوازیانە بەڕێوە دەبات، مرۆڤ سەرسام دەبێ لە ئاستیدا. لە كاتێكدا هندۆسەكان زۆرینەن. بەلجیكا كە ساڵانێكی زۆرە ئاكەنجیی ئەو وڵاتەم، رەوەندێكی زۆری مەغریبی و توركیی لێیە، بە رادەیەك خەریكە ئەو وڵاتە داگیر بكەن، نەوەكانیان هەموو مافێكیان پارێزراوە، ئازادانە پێڕەوی ئایینی خۆیان دەكەن، تەنانەت بەشێكیان هێشتا مەیلی نەتەوەی خۆیان و نیشتمانی خۆیشیان هەیە، ئەوان لە رێگەی پەناهەندییەوە بوونەتە هاونیشتمانی ئەو وڵاتانە، بەڵام بیرمان نەچێت مەسیحییەكان و توركمانەكانی كوردستان بەشێكن لە هاونیشتمانیانی باشووری كوردستان.

حزبەكانی كوردستان و رای گشتی لە سۆشیال میدیا، هەموان خۆیان بە دیموكراسیی عەیار ٢٤ دەزانن، بەڵام لای زۆربەی حزبەكان و ئەندامان و هەواداران هێشتا ئەمە لە دیوە تیۆرییەكان و لە چوارچێوەی بانگەشە و دروشمدا ماوەتەوە و وەك پێویست نەبووە بە رەفتار و كولتوور، تا ئەوێ لەگەڵ مافی پێكهاتەكاندان كە لە سەنگەری بەرژەوەندیی شەخسی و حزبیی ئەواندا بن، ئەمەش دیسان بیركردنەوە و پێوەرێكی مەترسیدارە.

‎دیموكراسییەت بە دیوەكەی تر، یانی بوونی رای جیاواز، بۆیە ئەگەر سیستمێكی دیموكراسی تەبەنی دەكەین، ئەوا دەبێ بۆچوونی جیاوازیش قبووڵ بكەین. ئەمەیش پێچەوانەی كاردانەوەی چەند رۆژی رابردووی هەندێك لایەنی سیاسی و خەڵكی ئاساییە لە سۆشیال میدیا كە بینیم، ئەمە كینە و رق دەخاتە ناو كۆمەڵگە و مەترسییە بۆ سەر ئاسایشی كۆمەڵایەتیمان.

‎ئەوەی كە زۆر منی ئەزیەت دا، گەیشتە ئاستی ئەوەی شەرم بمگرێت نووسینی هەندێك بەناو رۆشنبیرم خوێندەوە، بەتایبەت ئەوانەی خۆیان پەناهەندەن لە وڵاتانی تر و لەسەر سۆشیال دەژین، كەچی لە فەیسبووك بە جۆرێك هێرش دەكەنە سەر پێكهاتەكان كە ئەگەر خودی قسەكانی وەربگێڕدرێنە سەر زمانی ئەو وڵاتەی تێیدا دەژی، بە دڵنیاییەوە دیپۆرت دەكرێتەوە!

‎بوونی پێكهاتەكان لە كوردستان، پاراستن و ڕێزگرتن لێیان، ئەركێكی مرۆیی و نیشتمانی و ئایینیی هەر تاكێكی ئەم كوردستانەیە كە حەز بكات لە هەرێمێكی ئارامدا هەموومان لەژێری چەتری نیشتمان و ئاڵای كوردستاندا بژی، لەژێر ئەم بەیداخەشدا بە ئارامی پێكەوە دەژین، بەپێچەوانەوە پەلاماردان و هێرشكردنی ناڕەوا یان توانج و تانە لە كەمینە لە لایەن زۆرینەوە، هێمایەكی ناشارستانی و ترسناكە.