لە رۆژنامەنوسێکی هۆڵەندیم پرسی:"بۆچی دەنوسی؟" وەڵامی دامەوە: " بۆ ئەوەی بژیم."، لە راستیدا ئەم وەڵامە بۆ من جێگەی وەستان و سەرنج بوو، چونکە دوو دیوی هەیە و دوو لێکدانەوە هەڵدەگرێ، ئەو مەبەستی ئەوەبوو دەنوسێت بۆ ئەوەی لە داهاتی نوسینەکانی بژێوی ژیانی دابین بکات، ئەم پرنسیپەی بەلای زۆر لە نوسەرەکانەوە هەتا ماوەیەک بەر لە ئیستا لە کۆمەڵگای ئێمەدا جێگەی شەرم بوو.. بە دیوێکی تریدا مەبەستی ئەوەبوو، کە بابەتێک تەنگ بە پەنجەکانی هەڵدەچنێ، دەبێ بینوسێت، ئەمە بۆ ئەو دەکاتە ئەوەی تۆ ئەگەر ئازادی دەربڕینت نەبێت هەندێجار هەست دەکەیت ئەخنکێیت، کەواتە دەنوسیت بۆ ئەوەی نەمریت..
هەڵبەتە لەم وتارە زیاتر مەبەستم لە نوسینی شیعر و رۆمانە، ئەگەرچی ئاماژە بە کایەکانی تری وەکو رۆژنامەوانیش دەدەم.. ئێمە بۆ ئەوەی ئەو شتانە بڵێین کە نەمان وتوون یان نەوتراون یان نەمانتوانیوە لە واقیعدا بیانڵێین دەنوسین، بۆ ئەوەی ئەو کارانە بکەین کە نەمانکردون یان رێگریمان لێکراوە بیانکەین، یان دەبوو لە واقیعدا بیانکەین، ئەو کەسانە ببینین کە دەبوو بیانبینین یان خەونمان پێوە بینیون، یان قەدەر هێشتا نەیانهێناونەتە سەر رێگەمان، ئەمانە بەهانە بۆ نوسینەکانمان دەهێننەوە.. ئێمە لە راستیدا بە نوسین روویەکی تری خۆمان پێنیشانی ئەوانیتر دەدەین، دیوی ناوەوەی خۆمان دەخەینە سەر کاغەز.. بە نوسین ئەو جیهانانە دەدۆزینەوە یان وێنا دەکەین کە خەیاڵمان پێوە لێداون، رەنگە ئەو جیهانە پیشان بدەین کە دەبوو تیا بژین.. لەسەر کاغەز یان لاپەڕە وەهمیەکەی ناو کۆمپیوتەر واقیعێک دەنووسینەوە کە پەیی پێنەبراوە.. لە راستیدا ئێمە دەنووسین بۆ ئەوەی پەردە لەسەر ئەو ژیانەی تر لابەین کە هەمانە، چونکە ژیانی ئاسایی خۆمان لەسەر ئەرزی واقیع شتێکە و ئەوەی بۆ نمونە لە شیعردا دەیڵێین شتێکی ترە، یان ئەمە بۆ رۆمان رەنگە راستتر بێت، کاتی نوسینی رۆمان ژیانێکی تەواو دروست دەکەین و بەرگی پاڵەوانێک لەبەردەکەین و پێی دەژین و هەناسەی پێدەدەین و بیری پێدەکەینەوە هەتا رۆمانەکە تەواو دەبێت، تەواو وەکوو کاتێک رۆمانێک دەخوێنینەوە دەبینە پاڵەوانەکە و وەکوو ئەو دەژین.. ئەمە وەزیفەی نوسینە، بمانکاتە ئەو کارەکتەرانەی کە دەمانەوێت و دەخوازین بیهێنینە ژیانەوە، ئەگەرچی هەندێجاریش دەیانکوژین، چونکە واپێویست دەکات یان لەبەر ئەوەی هەندێ کات ناتوانین ئەو کاتە بمرین کە دەبێ بمرین، ئەو کاتە پێبکەنین کە دەبێ پێبکەنین، ئەو کاتە بژین بەو جۆرەی دەمانەوێت بژین...
زۆر گرنگە کە دەنووسین ئەوەی لە واقیعدا روودەدات نەگوێزینەوە، بەڵکوو باسی گۆڕینی ئەو واقیعە بکەین، بەمەرجی ئەوەی شتێک بڵێین کە نەوترابێت. پێشنیارێک بکەین کە نەکرابێت، بە شێوەیەک بیڵێین کە درکی پێنەکرابێت.. با کە دەنوسین، واتا لەکاتی نوسیندا بیر لەوە نەکەینەوە خوێنەر رای چی دەبێت یان کاردانەوەی چی دەبێت، با لە کاتی پرۆسەی نووسیندا دەستکراوەبین، بەڵام لەسنورێکی جواندا، با پابەند نەبین بەو عورف و یاسا و رێسایانەوە کە لە ئەزەلەوە بۆ سنوردارکردنمان و گوشین و بچووککردنەوەمان دانراون، با نوسینمان ئاسمان و زەوی و چوارچێوەی جوگرارفیای نەبێت.. با بیرکردنەوەمان لەکاتی نوسیندا دەرگا و پەنجەرەی نەبێت، ئێمە بیردەکەینەوە، تەنها شت دەبێت بیکەین بیرکردنەوەکەمان بخەینە سەر کاغەز.. واز لەوە بێنە کێ چی دەڵێت، چونکە ئەگەر نەیڵێیت تۆ ئەخنکێیت، بیر لەوە مەکەرەوە ئەگەر تۆ بنوسیت ئەوانیتر دەخنکێن..
هەندێ کەس هەن رۆژنامەنوسن، دوایی دەستدەدەنە شیعر نوسین، لەوێشەوە بەرەو رۆماننوسین دەڕۆن، هەڵبەتە بەپێی پێوەرە باوەکانی هونەری نوسین، ئەمە راست نیە، رەنگە کەسێک هەبێت بڵێت: ئاخر چۆن دەبێت کەسێک رۆژنامەنوس بێت و شاعیریش بێت و لەهەمان کاتدا چیرۆکنوسیش؟.. یان کەسێک پزیشکی نەشتەرگەریە، واتا رۆژانە مامەڵە لەگەڵ گوێزان و هەڵدانەوە ناوسکی ئادەمیزاد دەکات و بەشەو ئیلهامی بۆ دێت و شیعری رۆمانسی دەنوسێت، هەروەک ئەوەی ئەندازیاری رێگەوبانە و کەرەسەی ئیشەکەی قیر و زفت و شیش و خشتە، کەچی ئێواران لەگەڵ چاخواردنەوە ئیلهامی بۆ دێت و جوانترین شیعری دڵداری دەنوسێت.. نوسین باکی بەوە نیە تۆ جوتیاری یان کرێکار یان ئەندازیار، تەنها کاری بە مێشکت و بیرکردنەوەتە.. ئەو پیشانەی پەیوەندیان بە قەناعەت و باگراوندی فکری و سیاسیەوە نیە کاریگەریان لەسەر بیرکردنەوەت نابێت لەکاتی نوسیندا.. بە پێچەوانەی کە ئەگەر ئەندامێکی باڵای حزبێک بیت، یان بانگەشە بۆ ئایدیۆلۆژیایەک بکەیت یان هەڵگری رێبازێکی حزبی بیت..
ئیستا ئەو تێڕوانین و لێکدانەوانە هەموو بەتاڵدەبنەوە، بۆت هەیە سەرەتا لە بواری رۆژنامەوانیەوە دەستپێبکەیت و پاشان دەستبکەیت بە چیرۆکنوسین و لەپڕیشا بۆت دەرکەوێت کە توانای نوسینی شیعریشت هەیە، لەبەر یەک هۆی سادە ئەویش ئەوەیە هەموو ئەو کایانە لەکەرەسەکاندا هاوبەشن، هەر لە وشە، قەڵەم، دەفتەر، خەیاڵ، هەست، بیرکردنەوە، ئیلهام، تێڕوانین، قووڵبوونەوە، بەسەرهات، رووداو.. هتد.. ئەمە چ گرفتێک نیە، خۆ ئەمە حزبایەتی نیە، دوێنێ ئەندامی حزبێکی راستڕەوبووبیت و لەناکاو فکر بگۆڕیت و ببیتە ئەندامی حزبێکی چەپرەو، یان لایەنداری حزبێکی سۆسیالیستی بووبیت و لەناکاو بیرکردنەوەت بگۆڕیت و ببیتە ئەندامی حزبێکی دیموکراتی.. تەنانەت خەڵکمان هەن ئەندامی حزبێکی توندڕەوی دینی بوون و پاش ماوەیەک بوونەتە ئەندامی حزبێکی عیلمانی و پێچەوانەکەشی روودەدات..
لە نوسیندا وانیە، بە ئەزمونی تاکەکەسی خۆم، روویداوە وەکوو رۆژنامەنووس لێکۆڵینەوەم لەباباتێک کردوە، کە دواتر بە فەنتازیایەکەوە کردوومەتە چیرۆک، یان رووداوەکە هێند هەستی جوڵاندووم شیعرێکم لەژێر کاریگەرییدا نووسیوە.. تەنانەت دەستم کردوە بە نوسینی شیعرێک کەچی بە رۆمان کۆتایی هاتوە.. بەشێوەیەک لە شێوەکان نوسین، خۆی لە خۆیدا، نوسینەوەی خودە، ئاوێنەیەکە خۆمانی بەو شێوەیە تیا دەبینینەوە کە دەمانوێت و دەیخوازین..
لەنێوان بوارەکانی هونەر و نووسیندا خزمایەتیەکی پتەو هەیە، بۆ نمونە، ئەکتەر هەیە، شاعیریشە، سیناریست هەیە رۆژنامەنوسبوە، یان گۆرانیبێژ هەیە پێشتر رۆژنامەنوسبوە.. نوسەر هەیە ئەکتەری شانۆیە... هتد.. کەواتە ئەمە تێکەڵکردن نیە بەهێندی ئەوەندەی گەڕانە بەدوای خوددا.. بەڵام ئەوەی بەلامەوە سەیرە رۆژنامەنوس کە بۆ ئامانجێک دەنوسێت، بتوانێت حزبی بێت و وەکوو حزبیەک بیربکاتەوە و شیعری رۆمانسیش بنوسێت، یان شاعیرێک بتوانێت بۆ ئەنجومەنی باڵای حزبێک خۆی بپاڵێوێت و بە هەستێکی شاعیرانەی ناسکەوە بەرگەی ململانێ و هەوڵەکانی ملشکاندن و پاشقولگرتن بگرێ و شەوانیش بەدیار مۆمێکەوە شیعر بنوسێت. ئەمە سەیرە، یان شاعیرێک یان رۆماننوسێک وەزارەتێک وەرگرێ و شەڕ بکات و وەکوو سیاسیەک لەسەر تەلەفزیۆن قسە بکات. ئەمەش گەلێ سەیرە.. ئێمە کە خۆمان لە کایە جیاوازەکان دەدەین هەروا بۆ خۆشی نیە، یان کاتبەسەربردن نیە، بەڵکوو ئێمە بەردەوام لە گەڕانێکی سەختتداین بۆ
دۆزینەوەی (خود)ماندا.. کەمن ئەوانەی کە دەتوانن سەد دەر سەد بۆت بسەلمێنن خۆیان بۆ نمونە لە شیعرنوسیندا دۆزیوەتەوە، یان لە رۆماننوسیندا، کەمن ئەوانەی چەند بوارێکیان تاقینەکردبێتەوە.. بەڵام مەرجێکی گەلێ گرنگ هەیە لێرەدا ناکرێ لەبەرچاوی نەگرین، سیما و خەسلەتی نوسینەکانمان، بۆ نمونە ناکرێ کەسێک شیعر بۆ منداڵان بنوسێت، کەچی رۆژنامەنوس بێت لە بواری وەرزشدا و، وتاری ئابووری بنوسێت، زۆر گرنگە بوارەکە دەستنیشان بکەین، ئەمەیان پەیوەندی بە (خود) ەوە نیە، بەڵکو پەیوەندی بە لایەنی زانستی و پراکتیکی پیشکەتەوە هەیە وەکوو نوسەر، دەبێ بزانیت تۆ لە چ بوارێکدا دەتوانی فۆکس بکەیت، ئەشێ من شیعر بنوسم باس لە خۆشەویستی بکات بەڵام موتوربەی بکەم بە سیاسەت یان نیشتیمانپەروەری، بەڵام ناکرێ وتارێک لە بواری دین و دینداری بنوسم، بەڵام شیعری ئیرۆتیکیش بنوسم.. ئەمە دوو دونیای جیاوازن..
ئەو تێکەڵی و ناحاڵیبون و تێکەڵکردنی کاری نوسین و حزبایەتی و حکومی و سیاسیە دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی هێشتا لای ئێمە نوسین نەبۆتە سەرچاوەیەک بۆ دابینکردنی ژیان، دەنا شاعیر چی لە کورسی پەرلەمان و شەڕە قسەی ناو هۆڵی پەرلەمان داوە ئەگەر دابینکردنی موچەیەک نەبێت. یان رۆماننوسێک چیداوە لە وەزارەت یان مەکتەب سیاسی حزبێک ئەگەر ژیانی لە داهاتی رۆمانەکانی بتوانێ دابین بکات؟ کێشەی ئەزەلی ئێمە ئەوەیە ئێمە بۆ خۆمان نانوسین، بەو مەبەستە نانوسین کە "خود"ی خۆمان رازی کەین، بەڵکوو بۆ ئەوانیتر دەنوسین، ئەوانیتریش یان حزبە، یان هەر دەسەڵاتێک کە ژیانی دابینکردوە.. نوسەر دەبێت تەنها بنوسێت، ئیشی نوسەر مامۆستایەتی نیە، هەروەک ئیشی نوسەر دروستکردنی زێراب یان راکێشانی هێڵەکانی کارەبا نیە، ئیشی نوسەر تەنها نوسینە..
ئۆشۆ لە قۆناإێکی ژیانیدا باوەڕی بە خوێندنی زانکۆ لەدەستدەدات و تەنانەت باوەڕی بە رۆمانەکانیش لاواز دەبێت، رەنگە ئەمە بۆ ئەو کەسانەی کە لە بواری رۆحدا قووڵدەبنەوە "کە ئەمانە لە کۆمەڵگای ئێمەدا کەمن" جێگەی باوەڕ پێهێنان بێت، بەڵام بەلای منەوە هێڵی راست و چەپ لە خوێندن نادەم، هەروەک رۆماننوسەکانیش بەردۆزن نازانم، چونکە رۆماننوسین بە راستگۆیی و درۆزنی ناپێورێ، بەڵکوو بە فلەسەفە و دنیابینی رۆماننوسەکە دەپێورێ. بۆ خۆشی وایە، چونکە دونیای ئۆشۆ شتێکە و دونیای نوسەرەکان شتێکی ترە و هیچیان
ئەویتریان بەتاڵ ناکاتەوە.. ئەوەی ئەزموونێک بەتاڵ دەکاتەوە ئاستی هوشیاری و بیرکردنەوە و مەعریفیە، ئەوەش بە خوێندنەوەی بەردەوام و بەدواداچوون و قووڵبوونەوە دەوەڵەمەند دەبێت، دەکرێ ئەوەش ئەق قۆناغە بێت کە دەکەوێتە پێش قۆناغی تێگەیشتن لە را و بۆچونەکانی ئۆشۆوە.. بەڵام ئێمە کە بودا دەخوێنینەوە و پاشان روو لە خوێندنەوەی ئۆشۆ دەکەین، هێشتا کۆمەڵگاکەمان نەگەیشتۆتە ئەو قۆناغەی بتوانێت پێگەیەک بدات بە نوسەرێک بیەوێت لە داهاتی بیرکردنەوە و راوبۆچوون و نوسینەکانی بژی..
ئێمە هوشیاریەکی دەستەجەمعیمان نیە کە باوەڕ بەوە بهێنێت نووسەر دەبێت ئازاد و دەستکراوە بێت، نووسەر دەبێت خودی خۆی رازی بکات، نووسەر دەبێت ژیانی دابینکرابێت، یان دەبێت لە نوسینەکانی بژی. دواجار ئێمە دەنووسین بۆ ئەوەی شتێکی جوان لەدوای خۆمان بەجێ بهێڵین، قسەیەک بکەین نەکرابێت، دەنووسین بۆ ئەوەی بارێکی سەرنج تۆمار بکەین لەو کاتەی کە باری سەرنج نرخی هەبێت، دەنووسین بۆ ئەوەی هەناسەیەک بدەین لەو کاتەی کە را و بیرکردنەوە ئازاد بن، دەنووسین بۆ ئەوەی خۆمان بین، لە کاتێکدا خۆمان پێش ئەوانیتر رێز لە خۆمان بگرین..
* بەکالۆریۆس لە فەلسەفەدا
تێبینی: ئەم وتارە لە ژمارە (929) ئەدەب و هونەری كوردستانی نوێ سبەی پێنج شەممە 24-12-2015 بڵاو دەبێتەوه