ئافرەت لە پرۆسەی هەڵبژاردندا
هه‌رمن ئه‌حمه‌د

هه‌ڵبه‌ته‌ هه‌موو كۆكین له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی كه‌ هه‌ڵبژاردن یه‌كێكه‌ له‌ بنه‌ماكانی سیستەمی دیموكراسی و تاكه‌كانی كۆمه‌ڵگاش بەپێی یاسای پەسەندكراو بەندن بە سنوورەكانی ئه‌و ئازادییه‌ی كه‌ لەژێر سه‌یوانی ئه‌و پرۆسە دیموكراسیەدا ئارا دەبێت، له‌ناو ئه‌م فه‌زا سیاسییەشدا، وه‌ك خۆئاماده‌كردن و بانگەشە بۆ خۆكردن بۆ ئه‌م پرۆسه‌ گرنگەی هه‌ڵبژاردن، پێویستە كێبەركێیه‌كی شارستانی و سه‌رده‌میانه‌ هەبێت له‌نێوان كاندیدی پیاو و ژن بۆ ده‌رچوونیان به‌ ده‌نگی خۆیان، نه‌خاسمه‌ خانمان، پڕ به‌ دڵ حه‌ز ده‌كه‌م ئیدی ئه‌و مۆدێله‌ بێته‌ پێشه‌وه‌ كه‌ خانمان هەر هەموویان به‌ ده‌نگی خۆیان ببنه‌ په‌رله‌مانتار نه‌ك به‌ سوودوەرگرتن لە سیستەمی كۆتا.

ژن و پیاو، هەردووك مرۆڤن، بەڵام دوو بوونەوەری جیاوازن‌ له‌ دەربڕینی دید و بیر و تێڕوانینه‌كانیاندا، به‌تایبه‌ت كاركردن لەسەر ئه‌و به‌رژه‌وندییانه‌ی كه‌ له‌ كایه‌ سیاسییه‌كاندا هەن،‌ دید و دیدگای جیاوازیان هه‌یه،‌ هەڵبه‌ته‌ به‌و ره‌هاییه‌وه‌ ناڵێم كه‌ ژنانیش بێ به‌رژه‌وه‌ندین بەڵكوو ئەوانیش لەنێو چوارچێوەی بەرژەوەندییەكی نەتەوەیی یان حزبی یان كەسیدا دەبینرێن، به‌ڵام وا باوه‌ له‌ناو كایه‌ی كۆمەڵایەتیدا، ماسیه‌ بەهێزەكان زۆربه‌ی كات هه‌قی ماسیه‌ بێهێزەكان ده‌خۆن و بگره‌ هه‌ندێك جاریش ده‌بن به‌ بخۆری ماسییه‌ بچووكه‌كان، بۆیە گرنگە پێوەند بە ئافرەت لە هەڵبژاردندا ئەو باوە نەمێنێت، قسەم لەسەر كۆمەڵگەیەكە كە پیاوسالار نەبێت و مرۆڤسالاری لەئارادا بێت.

به‌رده‌وام گوێبیستی ئه‌و قسانە‌ ده‌بین كه‌ مافی ژنان و ئافره‌تان لە هەنگاو و كارە له‌پێشینه‌كانی هه‌ر كۆمه‌ڵگایه‌كی پێشكەتنخواز و دیموكراتە، ئه‌م دێڕه‌ وەك دروشم زۆر جوانه‌، بەڵام پێوەند بە كۆمەڵگەی خۆمان، هه‌میشه‌ ئاواتی ئەوە دەخوازم كە لەسەر زەوینەی واقیعیش بەتەواوی پیادە بكرێت.

ئێمه‌ باس له‌ كۆمەڵگەیەكی سڤیلسالار ده‌كه‌ین، هه‌میشه‌ باس له‌و فه‌زا مۆدێرنه‌ ده‌كه‌ین كه‌ نماییشێكی شارستانی پیشان بدات، گه‌ر مافی ژن جێی خۆی نه‌گرێ شتێك بوونی نامێنێت به‌ ناوی تواناكانی ژن و ئەودەم وڵات لە توانا هزری و جەستەییەكانی نیوەی كۆمەڵگە بێبەش دەبێت، ئەو ئامانجەی باسیشی دەكەم، بێگومان لەڕێگەی پیشاندان و كاراكردنی تواناكانی خانمانەوە دێتە دی لەڕووی پراكتیكییەوە.

كۆمه‌ڵگای هه‌رێمی كوردستان، چه‌ندین قۆناغی گرنگی كۆمەڵایەتیی بڕیوە و ئێستا ڕوو له‌ كرانه‌وه‌ی فكری و ڕۆشنبیری و كۆمەڵایەتیە، ئه‌م زه‌مینه‌سازییه‌ بۆ به‌رجه‌سته‌كردنی پێدانی ماف گرنگه،‌ به‌تایبه‌ت له یادگە و زەینی ئه‌و تاكانه‌ی كه‌ باوه‌ڕیان تەنیا به‌ هێز و توانای پیاوان هه‌یه‌، هه‌ڵبه‌ته‌ مه‌به‌ستم فه‌راهه‌مكردنی مافه‌كانە بە رەچاوكردنی قۆناغی فەرهەنگی و كۆمەڵایەتیی خودی كۆمەڵگە، دەزانم ئاستەنگ زۆرە، بەڵام وێڕای ئەوەش مافه‌كانی خانمان له‌ كۆمه‌ڵگای كوردستانیدا، تا دێ هەنگاو هەنگاو باشتر جێگیر دەبێت‌.

خاڵێكی گرنگ هه‌یه لە پەیوەند بە ئافرەت لە پرۆسەی هەڵبژاردندا،‌ ئه‌ویش ئەوەیە لە زۆربەی پرۆسەكانی هەڵبژاردندا، دەبینین رۆژی دەنگدان ژمارەی ئافرەتانی دەنگدەر یەكجار زۆر و بەرچاون، بەڵام بەراورد بەو بەشدارییە گەرمەی ئافرەتی دەنگدەر، ژمارەی ئەو كاندیدە ئافرەتانەی بە دەنگی خۆیان و بێ سوودوەرگرتن لە سیستەمی كۆتا، سەر دەكەون كەمە، بۆیە گرنگە ئافرەتان رۆڵیان هەبێت لە سەرخستنی كاندیدە ئافرەتەكان و كارێك بكەن ئیدی سیستەمی كۆتا بۆ ئافرەت كۆتایی پێ بێت و ئەو بۆچوونەش بگۆڕێت كە دەبێ ئافرەت داوای مافی خۆی لە پیاوان بكات.

یه‌كێك له‌و وه‌چه‌رخانه‌ گرنگانه‌ی كه‌ هاتنه‌ پێش له‌دوای ڕووخانی ڕژێمی بەعس له‌ 2003 به‌شداریی فراوانتری ژن بوو له‌ كایه‌ی سیاسیدا، ژن لە كۆمەڵگەی كوردستانیدا، خۆی خزانده‌ ناو جومگه‌كانی سه‌رجه‌م داوودەزگا و دەسەڵاتەكانی تەشریعی و دادوەری و جێبەجێكارییەوە، بۆیە گرنگە لە هەڵبژاردنەكاندا پەرەی زیاتر بەم گۆڕانكارییە پۆزەتیڤە بدرێت.

لەوەش گرنگتر ئەوەیە، ساڵ به‌ ساڵ تاك و كۆمه‌ڵگا زیاتر فێری به‌رپرسیاریه‌تی بن له‌ بنیاتنانی كۆمه‌ڵگایه‌كی تۆكمه و بەهێز و پێشكەوتوو و دیموكراتدا،‌ وا پێویست ده‌كا ده‌نگده‌ری كوردی له‌و ئاسته‌دا بێت كه ‌بڕوای به‌وه‌ هه‌بێت بوونی ئافرەت چ وەك دەنگدەر و چ وەك كاندید، له‌ سیسته‌می هه‌ڵبژاردنه‌كاندا پێویستیه‌كی گرنگ و سه‌رده‌مییه، سندووقی ده‌نگدان به‌ كاندیدان ئافرەت ده‌وڵه‌مه‌ند بكه‌ن، ئیدی خودی ئافرەتانیش له‌ خه‌می ئه‌وه‌دا بن، وێڕای مافە نەتەوەیی و سیاسییەكان، مافه‌كانی خۆشیان پیادە و ده‌سته‌به‌ر بكه‌ن.

پێویسته‌ ڕۆشنبیران و ئه‌كادمییه‌كان و سیاسییه‌كانی هه‌رێمی كوردستان، ئه‌ركیان له‌م پرۆسه‌یەدا ئەوە بێت كە ببنه‌ فاكته‌رێكی گرنگ بۆ هاندان و هۆشیاركردنەوەی كۆمه‌ڵگا كه‌ هه‌ست به‌ به‌رپرسیاریه‌تی بكەن و بە پێوەری تازە و گونجاو دەنگ بدەن.

-basnews


AM:01:54:23/09/2021